Misschien is het wel wat vreemd dat veel politieke gevangenen nu, 40 jaar later steeds vaker ruchtbaarheid willen geven aan de gebeurtenissen in de concentratiekampen. Bij onze terugkeer waren wij immers de naïeve mening toegedaan dat nooit meer oorlog zou komen. Helaas, de mensenrechten worden nog voortdurend met de voeten getreden, folterpraktijken worden alsmaar gesofistikeerder. Wij, politieke gevangenen uit de Tweede Wereldoorlog, willen ons hiertegen op vreedzame wijze verzetten.

Dit boek wil daartoe een steentje bijdragen. Ik weet wel dat reeds velen over dit onderwerp hebben geschreven. Een auteurslijst opstellen zou me te ver leiden, maar ik zal een uitzondering maken voor Ludo VAN ECK ('Het boek der kampen', uitgave Kritak), toch wel de meest verdienstelijke in het Nederlandstalige landdeel.

Voor sommige van de tekeningen uit dit boek vond ik inspiratie in tijdschriften o.m. Pourquoi', magazine l'Impossible Oubli", supplément nr. 363 du 'Patriot Résistant' de janvier 1939, 'Yad Vashem' P.O.B. 3477, Jerusalem, Israël; ook het cijfermateriaal ontleende ik daaraan. Andere vonden hun ontstaan in zeer persoonlijke ervaringen, tijdens de oorlogsjaren en ook daarna, naar aanleiding van bezoeken en herdenkingen.

Voor de uitgave en de verspreiding van 'HET DOET NOG PIJN' werd ik met raad en daad bijgestaan door de heer F. TOTTE, voorzitter, en de heer F. CALLENS, secretaris van de NCPGR — gewest Antwerpen. Hiervoor mijn oprechte dank. Maar meer nog gaat mijn dank uit naar u, waarde lezers, voor uw belangstelling en ik hoop dat ons werk weerklank zal vinden bij de jongeren. Wij, politieke gevangenen hebben een groot vertrouwen in de jeugd, en terecht. Dat wordt bewezen door het groeiend succes van de Prijs 'Jeugd en Civisme', sinds 1983 jaarlijks ingericht door de NCPGR van het gewest Antwerpen. De opbrengst van deze uitgave is dan ook in de eerste plaats bestemd om de toekomst van de Prijs 'Jeugd en Civisme' te garanderen.

Daarom, veteranen, durven wij u vragen deze uitgave over te maken aan alle bekenden, maar zeker aan uw kinderen en kleinkinderen...

In dankbaarheid en met onze vriendschappelijke groeten,

Het zou echt 'vreemd' moeten zijn. Helaas, het is — zoals de auteur het zelf aanvoelt — een trieste noodzaak!

Daarom willen wij proberen jongeren tot VREDE op te voeden. Opvoeding is altijd slechts een poging. Maar als die poging een waardevol objectief nastreeft — en VREDE is dat! — moeten wij hardnekkig opnieuw proberen. Steeds opnieuw......

Daarom spannen wij ons in voor een ruime participatie van jonge mensen aan de PRIJS JEUGD EN CIVISME. Daarom danken wij FRANS MAES dat hij ons daarbij wil helpen. Zijn getuigenis is ontroerend en authentiek. Dat hij — die zelf heeft geleden — aan de jongeren denkt, stemt hoopvol.

Waarom? Waarom oude koeien uit de gracht halen? Neen, maar als 't kalf verdronken is zal men de put weer vullen. Ik voel pijn en voel mij soms zo ellendig, dan tracht ik nog vriendelijk te lachen, iets wat ik in de concentratiekampen geleerd heb en één van de factoren waardoor ik terug keerde. Optimistisch. In de U.S.A. leert men over de revolutie tussen Noord en Zuid, over de slavernij der kleurlingen. Dus geschiedenis.

In de U.S.S.R. leert men over een andere revolutie, de verdrukking onder de Tsarevitsj. Geschiedenis.

In ons klein België is een nog veel kleiner gedeelte dat zich Vlaanderen noemt, leert men van de Gulden Sporen, enz... Goed zo, dat is geschiedenis. Maar... over de tweede wereldoorlog, zeer recente gebeurtenis, moet men zwijgen. Nog zijn er getuigen, enkelen stonden aan de kant van de alles overrompelende Nazis, bewezen hun diensten en toonden begrip voor dit Nazisme, enkelen lieten er hun leven voor, anderen werden gestraft na de ontgoochelende nederlaag van hun Duitse bondgenoot, sommigen onverdiend zelfs, maar hoevele duizenden werden er niet onverdiend vermoord, zonder proces, zonder genade, zonder op amnestie te mogen rekenen, omdat de eigen landgenoten zovelen hadden verraden of medegehuild met de grootste moordenaars, die de geschiedenis gekend heeft. Het doet pijn als wij nu nog voor leugenaars aanzien worden. Er is echter veel meer gebeurd dan wij kunnen vertellen; er is meer gebeurd dan wij kunnen tonen; er is meer gebeurd dan de bekentenissen van de moordenaars laten vermoeden. Wij kunnen het gekerm niet laten horen van de gefolterden, wij kunnen het gerochel van de stervenden niet laten horen, wij kunnen u de stank niet laten rieken van het crematorium, van de etterende wonden, van de mensendrek, van het bloed, van de rottende lijken. Wij kunnen u de honger en de pijnen niet laten voelen. De vernederingen, de ontberingen, de koude, dat en nog veel meer kunnen wij niet laten voelen opdat u ons toch maar zou geloven. Maar dit willen wij u niet aandoen, daarom beste lezer, doe ons ook geen pijn.

INLEIDING EN VERKLARINGEN

Dit boek is niet bedoeld als geschiedenis, wel om de onwetenden meer en duidelijker gegevens te verschaffen betreffende de enkele getoonde kampen.

Reeds in 1933 ontstonden de concentratiekampen van Dachau, Esterwegen-Papenburg en een twintigtal anderen. De concentratiekampen zijn geen uitvinding van de Nazi-kultuur, maar wel de perfectie ervan.

De eerste kampen werden beheerd door Herman Göring, vanaf 1936 echter door Heinrich Himmler, Reichsführer en chef van de gehele Duitse politie. De bevolking rondom de kampen kon mee verdienen aan de bevoorrading van de kampen, nu beweren zij: 'Das haben wir nicht gewust'. De ingangspoorten vermelden cynisch 'ARBEIT MACHT FREI' behalve in Buchenwald daar stond 'JEDEM DAS SEINE'. Alle kampen waren voorzien van Miradors (wachttorens), prikkeldraad, soms dubbel en ook nog grachten in vele gevallen; de kampen werden gebouwd op afgelegen plaatsen, soms midden in de moerassen, de bossen of op hoger gelegen plaatsen.

De politieke gevangenen, veroordeeld met of zonder proces, werden voor onbepaalde tijd N.N.-gevangenen (Nacht und Nebel). Alleen de dood kon een einde brengen aan hun straf. In de meeste kampen werd de bewaking verzekerd door de S.S., onderverdeeld in: Lagerkommandant, S.S.-Führer, Verwaltungsführer, Lager-führer, Arbeitseinzatzführer, Rapportführer, Blockführer, Lagerartz, S.S.-Toten-kopfverbande.

Prominente (?) gevangenen waren: Lageralteste, Blockalteste, Stubealteste, Stubendienst, Blockschreiber, Lagerpolizei, Uberkapo, Kapo; er was voor hen genoeg te eten, behoorlijke kledij, drank, concerten, voetbalwedstrijden, lagermarken, bordeel, zij waren meestal beroepsmisdadigers, zij droegen een groene driehoek.

De gevangenen bestonden uit: Joden, Politieke Gevangenen, Jehovagetuigen, asocialen, zigeuners, homo-sexuelen; in Breendonk ook nog smokkelaars. Allen droegen een driehoek van verschillende kleur en hun gevangennummer.

HET VOEDSEL: 's morgens, 1/2 liter zoetgemaakte 'Malzkaffee' (gemaakt van eikels) of thee, wat dat laatste ook inhield.

's middags, 1 liter soep 'steckrüben' (knolrapen), soort wortelen, aardappelschillen, soms met meel en grutten, heel zelden waren er 'Netzkartoffeln' (in de goede tijd) = in de schil gekookte aardappelen.

's avonds, 1/2 liter 'Malzkaffee' 250 gr. brood, bruingrijs, vochtig en meestal beschimmeld, soms een soeplepel marmelade, soms margarine, een sneetje worst of kaas.

Maar al te dikwijls was er geen eten, zeker niet op de transporten; de gevangenen aten dan ook alles, ratten, gras, de korst van hun wonden (kannibalisme was niet vreemd), dennetakken, bruinkool.

DE ARBEID: in de steengroeven, zoutmijnen, wapenfabrieken, zowel ondergrondse als bovengrondse fabrieken, spoorwegen, banen, stronken uit moerasgebied, turf steken, barakkenbouw, opruiming van bombardementen, lijkenvervoer, in de chemische industrie, Cyclon B, landbouw, lossen en laden van binnenschepen; Mauthausen: bij messerschmidt en Dornier; Dora Mittelbau: de V I en V II (met Werner von Braun); Krupp ontstekerfabriek in Gross-Rosen; Natzweiler: wegen en tunnelbouw, Steinbruch, Gartnerei; in Neuengamme: Mausermunitiefabriek; Sachsenhausen: vliegtuigindustrie Heinkel, ook vals geld, Engelse ponden; Ravensbrück: Siemens; Stutthof had een zeeplaboratorium van mensenvet onder de leiding van Dr. Prof. Spanner, R.J.F. = Reines Jüdisches Fet; Prof. Spanner is voor de komst van het Sovjetleger naar de Heimat vertrokken, hij werd nooit vervolgd en hij werd zelf aanzien als een wetenschapsmens.

Op deze algemene regel waren er ook uitzonderingen; zij werkten ofwel in de keuken (Kalfakters), kleermakers, horlogemakers, boekbinders, houthakkers, optiekers, enz...

KLEDIJ: In sommige kampen: zwart uniform met gele band in de mouw en in de lengte van de broek; in de meeste grote kampen, doorgaans Streifenanzüge of zebra-pak, katoen of kunstvezel, zomer en winter. Een enkeling met overjas en muts, ondergoed was zelden volledig, geen trui, geen handschoenen, geen sjaal, geen kousen, wel Russische kousen, dat waren lappen die men rond de voeten kon wikkelen, houten schoeisel met katoenen kap. De driehoek op de borst was voorzien van de eerste letter van de nationaliteit, bij de groenen (de beroepsmisdadigers) stonden de letters B.V. (Beruf-Verbrecher) op de borst. Persoonlijke bezittingen behouden, van welke aard ook, was verboden; zelfs geen lapje om zijn neus te snuiten.

VERPLAATSINGEN OF TRANSPORTEN: geschieden met legerwagens, langs de spoorweg, meestal in open koolwagens van 20 ton, schepen, dodenmarsen van 1 tot 27 dagen zoals van Buchenwald naar Theresienstadt met de spoorweg. Het onbeschrijflijkste is gebeurd gedurende deze transporten, dagenlang zonder eten of drinken, hij die niet meer verder kon, werd genadeloos neergeschoten.

DAGINDELING: 's morgens opstaan om 4, 5 of 6 uur; in elke alkoof 2 tot 4 gevangenen op een strozak, dikwijls ook op de naakte grond of beton, één stinkend deken, de 'Bettenbau' was niet te onderschatten; drie bedden boven elkaar. Wassen, soms geen gelegenheid, geen zeep, geen handdoek. Scheren, door gevangenen, meestal droog, het bloed liep van de billen, immers alle behaarde lichaamsdelen werden geschoren. Malzkaffee, 'lm Gleichschritt' naar het appel, tot ongeveer 6,30 uur. 'Arbeitskommando's antreten' 10 a 11 uur werken, diegenen die in quarantaine waren, moesten hun luizen vangen; na controle voor iedere nog aanwezige luis kreeg men de 'Prügelstrafe'. 's Avonds bij het binnentreden van het kamp werd men vaak geconfronteerd met opgehangen gevangenen, aan de poort stond een orkest samengesteld uit gevangenen en zij speelden o.m. 'Oh Suzanne, wat is het leven toch zo schoon' of 'J'attendrai'. De opgehangen gevangene was beschuldigd van ontvluchtingspoging, sabotage enz... Sommige appèls duurden tot 's anderendaags 10 a 11 uur. Stelen in het kamp bestond maar werd 'organisieren' genoemd. Er werd zwarte handel gedreven, b.v. met zelfgemaakte sigaretten, van gedroogde klaverblaadjes of aardappelschillen, wel te verstaan indien men een stukje papier vond. Vuur werd gemaakt zoals bij de Indianen. Men kreeg nooit briefwisseling of een voedselpakket, zeker geen bezoek. Wij wisten niets van onze familie en vice versa.

VROUWEN EN KINDEREN: Sommige kinderen zijn in de kampen geboren ook daarna gedood en in het bijzijn van hun moeder in de oven gesmeten. Anderen ondergingen experimenten. Tot 15 jaar kon men in de aparte kinderbarakken blijven. Moeders hebben hun kind gedood om hen verder lijden te besparen. Knapen van 15 jaar waren graag gezien door Kapo's en homoseksuelen. Dus werden zij misbruikt door de groene of de rose driehoeken en ook door de zwarte driehoeken, de asocialen. Men noemde deze jonge knapen 'Puppenjungen'. In vele kampen waren er bordelen, 'Sonderbau' of de 'Puff'. Veel vrouwen werden gedwongen zich daartoe te lenen. Het vreselijkste dat u zich kan inbeelden benadert amper de waarheid!

ZIEKTEN: besmettingen, wonden, zweren, verkoudheid, longontsteking, luizenplaag, tuberculose, diarree, dysenterie, acute infecties, difteris, meningitis, vlektyfus, chronische ondervoeding, hongeroedeem, daling van de boeddruk, krachteloosheid, impotentie, apatie, experimenten. De bekendste, wat de experimenten betreft is wel dokter Mengele met zijn proefnemingen op tweelingen; verscheidene andere dokters deden ook experimenten v.b. in Dachau met zeewater, malaria en tyfus. Er waren inspuitingen bij kinderen, met tuberculose bacillen, inspuitingen om geslachtsziekten te krijgen, tropische ziekten. In Natzweiler werkte men met mosterd- en fosgeengas, baarmoeder injecties, sterilisaties, castraties; er werden grote en diepe wonden gesneden, daarin plante men houtvezels, verroeste nageltjes, sigarettepeukjes om de infecties te bestuderen; er waren testen onder zeer hoge luchtdruk, in vrieskamers; zelfs schoenen werden getest door de gevangenen en dat altijd op een speciaal aangelegde en gemengde weg die zij steeds lopend dienden af te leggen rond het kamp van Sachsenhausen